Resultaten radiologisch toezichtsprogramma 2022
Het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) beschermt de bevolking en het leefmilieu tegen de risico’s van straling die wordt uitgezonden door radioactieve bronnen. Daarvoor houdt het Agentschap niet enkel toezicht op kunstmatige radioactiviteitsniveaus, veroorzaakt door de mens (bv. kerncentrales), maar ook op de natuurlijke radioactiviteitsniveaus (bv. radon). Het FANC giet de resultaten van zijn toezicht jaarlijks in een rapport. Op basis van de meetresultaten kan het FANC indien nodig voorzorgsmaatregelen treffen om de risico’s voor mens en milieu zoveel mogelijk te beperken.
Radioactieve stoffen kunnen een gezondheidsrisico inhouden voor de mens. Wie wordt blootgesteld aan een hoge dosis straling, kan daar onmiddellijke gevolgen aan overhouden, zoals brandwonden. Bij lagere dosissen kunnen er later effecten optreden, zoals kanker en genetische afwijkingen. Het risico wordt kleiner naarmate de dosis afneemt. Bepaalde radioactieve stoffen zijn ook gevaarlijker voor de mens dan andere. Bovendien zijn de risico’s persoonsgebonden. Foetussen, kinderen en zwangere vrouwen zijn het meest stralingsgevoelig.
Grote nucleaire installaties
In 2022 bleven alle lozingen van radioactieve stoffen uit de grote nucleaire installaties in ons land beneden de vergunde limieten. Lozingen zijn aan strikte regels onderworpen en worden permanent gemonitord door zowel de uitbater als het FANC. Op die manier kan het FANC garanderen dat de milieuvoorwaarden worden gerespecteerd, kan het nagaan of de lozingen overeenstemmen met de toegelaten waarden en kan het de bevolking informeren en indien nodig beschermen.
Omdat stralingseffecten grensoverschrijdend kunnen zijn, volgt het FANC ook de uitstoot van de Franse kerncentrale in Chooz op en houdt het sinds het begin van het militaire conflict in Oekraïne ook nauwlettend de radiologische situatie rondom de Oekraïense nucleaire sites in de gaten.
Rivieren
Het FANC voert radioactiviteitsanalyses uit op het oppervlaktewater, de sedimenten en fauna en flora van verschillende rivieren in het land. Daarnaast werkt het FANC ook samen met de VMM (Vlaamse Milieumaatschappij) in Vlaanderen en het ISSeP (Institut Scientifique de Service Public) in Wallonië. Zij bezorgen bijkomende sedimentstalen uit een aantal geselecteerde rivieren aan het FANC.
Hoewel de huidige industriële activiteiten ter hoogte van het Netebekken voldoen aan de lozingslimieten, bevatten het rivierwater en de oevers van de Molse Nete, de Grote Nete en de Grote Laak verhoogde concentraties van radioactieve stoffen. Die stoffen zijn afkomstig van vroegere industriële lozingen. Het FANC onderwerpt de regio sinds 2016 daarom aan strengere controles en houdt ook een gedetailleerde inventaris bij van alle waarnemingen. De Maas en de Schelde ondervinden geen significante impact van de kerncentrales van Tihange en Doel, maar de Schelde verdient wel bijzondere aandacht omdat ze het water van het Netebekken verzamelt.
Zeewater
Er worden ook radioactiviteitsanalyses uitgevoerd op het water, de sedimenten en de fauna uit de Noordzee. Ieder kwartaal vaart het oceanografische schip Belgica uit om stalen op te halen in een rand van 5 tot 25 kilometer van de kust.
De zee bevat voornamelijk natuurlijke radioactieve substanties. Soms worden sporen van kunstmatige stoffen gedetecteerd, maar die zijn nauwelijks waarneembaar. Ze worden gevonden omdat er specifiek wordt gezocht naar elementen die vrijkomen bij kerncentrales en de opwerkingsindustrie voor verbruikte splijtstof. Zo zou de fall-out van een kernongeval bijvoorbeeld meetbaar zijn in de stalen.
Voedselketen
Het FANC controleert het drinkwater (uit de kraan), melk (uit zuivelfabrieken en op landbouwbedrijven), levensmiddelen (uit supermarkten, op markten en vanuit de visserij aan de Belgische kust) en maaltijden (maandelijks ingezameld in bedrijfsrestaurants in de drie gewesten).
Uit het toezichtsprogramma blijkt dat het voedsel in België op radiologisch vlak volledig normaal is. Tientallen jaren van analyses bevestigen dat er geen aanwijzingen zijn voor enige invloed van de nucleaire installaties op de voedselketen.
Industrie
Stortplaatsen die radioactieve reststoffen opslaan, worden gecontroleerd. Bovendien moet er een evaluatie van de radiologische effecten worden uitgevoerd vooraleer die stortplaatsen een nieuwe bestemming mogen krijgen.
De grond die door de vroegere radiumindustrie radiologisch werd verontreinigd, vormt vandaag geen significant risico. Wel wordt de mate van verontreiniging voortdurend gecontroleerd en worden werkzaamheden in verontreinigde gebieden opgevolgd, om te vermijden dat de verontreinigde grond verder verspreid raakt.
Bouwmaterialen
Sommige bouwmaterialen bevatten natuurlijke radioactieve elementen (bv. baksteen, keramische tegels, beton, graniet). In 2022 analyseerde het FANC 17 bouwproducten. Er werden geen materialen gevonden die aanleiding geven tot bezorgdheid. Enkel in granietplaten werd een verhoogde concentratie gemeten, maar aangezien die enkel worden gebruikt voor oppervlakkige toepassingen in de bouw, resulteren die niet in een verhoogd gezondheidsrisico.
België wordt als lid van de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie (Euratom) regelmatig gecontroleerd door de Europese Commissie. Zij voert audits uit van de monitoringsystemen van alle lidstaten en zorgt ervoor dat die op elkaar zijn afgestemd. Uit een Euratom-rapport uit 2022 bleek dat het Belgische monitoringprogramma en meer bepaald de monitoring van de Molse Nete en haar oevers correct wordt uitgevoerd door het FANC en alle partners waarmee het samenwerkt.
>> Ontdek het volledige toezichtsrapport 2022 hier.